2024: o ano da quinta maioría absoluta do PP, da sentenza do Alvia e do xuízo de Samuel

O ano dunha nova maioría absoluta do PP, a primeira de Alfonso Rueda, empezou cun ollo posto no mar pola chegada de microplásticos ás costas e despídese coa mirada cara ao interior, onde o proxecto de Altri en Palas de Rei esperta un intenso debate social e político mentres a Xunta ultima a tramitación do expediente ambiental do que depende a súa instalación.

O 2024 será tamén un ano que quedará inscrito na historia por dous procesos xudiciais. Un ano despois do final do xuízo, coñeceuse a sentenza da traxedia do Alvia con condena o maquinista, Francisco Garzón, e o antigo xefe de Seguridade do Adif, Andrés Cortabitarte. Meses máis tarde, arrincou na Coruña o xuízo polo crime de Samuel Luiz, pechado con condenas para catro dos acusados e a absolución da única muller procesada.

No ano en que a violencia machista se cobrou cinco novas vítimas mortais, unha enquisa do Instituto Galego de Estatística revelou que, por primeira vez, o galego xa non é a lingua máis falada na comunidade, unha caída de uso máis intensa entre os máis novos, dos que un terzo di saber pouco ou nada da lingua propia de Galicia.

Quinta maioría absoluta para o PP 

2024 arrincou cunha data no horizonte: o 18 de febreiro. A poucos días de que os galegos comesen as uvas para dar a benvida ao novo ano e tras meses de especulacións, o presidente da Xunta, Alfonso Rueda, convocou eleccións autonómicas para o penúltimo domingo de febreiro.

Os primeiros compases do ano e, por tanto, da precampaña estiveron marcados pola chegada de granulado plástico ás costas de Galicia. A vertedura de plásticos procedentes dun contedor perdido polo cargueiro Toconao fronte ás costas portuguesas xerou un problema ambiental que, á súa vez, derivou en disputa política e institucional.

Galicia consumiu as primeiras semanas de 2024 entre reproches cruzados de Xunta, Goberno central e partidos mentres continuaban chegando ás praias as pequenas bólas plásticas. Así se achegaron as eleccións galegas, celebradas en pleno entroido e situadas no foco mediático a nivel estatal polas súas posibles implicacións na política madrileña.

Nunha xornada con récord de participación, o PP renovou con folgura o poder en San Caetano. Dous escanos por encima dos 38 necesarios, os populares galegos lograron encandear a súa quinta maioría absoluta, a primeira con Alfonso Rueda como líder.

Todo nunhas eleccións nas que o BNG de Ana Pontón alcanzou o seu, ata o momento, teito electoral con 25 deputados e os socialistas de José Ramón Gómez Besteiro caeron aos 9 escanos nun Parlamento no que irrompeu a Democracia Ourensana de Gonzalo Pérez Jácome, cumprindo as enquisas e gañando un asento no Pazo do Hórreo.

Cinco vítimas máis da violencia machista 

A secuela da violencia machista continuou cobrando vidas en Galicia. Cinco mulleres morreron a mans da súa parella ou exparella en crimes cometidos na Coruña, Ribeira (A Coruña), Baiona (Pontevedra), Moaña (Pontevedra) e Viveiro (Lugo).

Na páxina de sucesos, o achado do cadáver dunha muller nunha maleta localizada en Vigo iniciou unha investigación que finalizou coa detención de José Manuel Durán González, máis coñecido como "O Chioleiro"; condenado en dúas ocasións por matar a súa avoa e, 15 anos despois, a Alicia Rey.

A cidade viguesa viviu en agosto, durante as festas de barrio de Matamá, a traxedia da morte dun mozo de 36 anos ao desprenderse un brazo dunha atracción; mentres que a sociedade de Santiago sacudiuse no outono co crime dun coñecido carniceiro da cidade cando se dispoñía a abrir o seu posto na Praza de Abastos.

Un ano marcado por dous xuízos 

A sentenza do xuízo do Alvia chegou o 26 de xullo, un ano despois de finalizar as comparecencias e dous días despois de cumprirse o undécimo aniversario da traxedia que deixou 80 mortos e máis dun centenar de feridos ás portas de Santiago.

A xuíza María Elena Fernández Currás condenou a dous anos e medio de cárcere o maquinista, Francisco Garzón, e o xefe de Seguridade do Adif durante a posta en marcha da lína, Andrés Cortabitarte, ao consideralos culpables de 79 homicidios cometidos por imprudencia profesional grave.

O percorrido xudicial da maior catástrofe ferroviaria de Galicia aínda non terminou, pendente da resolución dos recursos das partes, entre eles, o da Fiscalía coruñesa, que solicita a absolución de Cortabitarte.

Tres meses máis tarde da sentenza do Alvia arrincou na Coruña outro dos xuízos máis mediáticos dos últimos anos: o da malleira mortal ao mozo Samuel Luiz en xuño de 2021 no paseo marítimo da cidade herculina.

Durante máis dun mes pasaron pola Audiencia coruñesa un centenar de testemuñas ao longo de 20 sesións, tras as cales, o xurado popular emitiu un veredicto que considera culpables dun delito de asasinato a tres dos cinco acusados, cómplice a un deles e inocente a única muller procesada.

Altri e os eólicos 

No plano económico, a incerteza continuou sobrevoando, un ano máis, sobre o futuro da planta de Alcoa en San Cibrao, en venda desde a primavera. Dúbidas que tamén planean o desenvolvemento do sector eólico, que acumula 60 parques suspendidos de forma cautelar polo TSXG polo seu posible impacto ambiental.

O equilibrio entre industria e protección do patrimonio natural tamén ocupa o centro do debate con Altri. O proxecto para A Ulloa encara a fase final da súa tramitación ambiental dunha factoría para a que os seus promotores (a multinacional portuguesa e Greenalia) reclaman case 250 millóns de euros de fondos europeos de recuperación.

Mentres tanto, sucédense as protestas cidadás contra a súa posta en marcha, a última, unha masiva manifestación que desbordou as rúas de Santiago a mediados de decembro con miles de persoas (100.000 segundo os convocadores, 40.000 para a Policía Local).

O galego, en mínimos históricos 

O ano en que a princesa Leonor iniciou a súa formación militar en Marín mentres Galicia recibía decenas de refuxiados que foxen da guerra de Malí, terminaron de acenderse as luces vermellas sobre a saúde do galego.

Por primeira vez na historia, o galego deixou de ser a lingua máis usada, un descenso de falantes máis agudo entre os máis novos, dos cales, un terzo di non saber nada ou case nada da lingua propia de Galicia.

As alarmas sobre o galego apuntadas pola enquisa do IGE coincidiron cun ano máis de recoñecementos para a literatura e a cultura galega, que sumou outros tres premios nacionais Bea Lema en banda deseñada, Chus Pato en poesía e Manuel Rivas en letras. 

Tamén un dos premios audiovisuais máis importantes do Estado quedou en Galicia, o Goya a actriz revelación para Janet Novás polo seu papel na galardoada O Corno.