O TXUE anula acordos entre Marrocos e a UE por vulnerar dereitos do Sáhara

O Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TXUE) anulou este venres os acordos comerciais de 2019 entre a UE e Marrocos en materia de pesca e de produtos agrícolas, e alegou que o pobo do Sáhara Occidental non prestou o seu consentimento e que se celebraron vulnerando os principios de autodeterminación e do efecto relativo dos tratados.

Con todo, no caso do convenio relativo ás medidas de liberalización en materia de produtos agrícolas, a corte comunitaria decidiu mantelo en vigor durante doce meses, tendo en conta as consecuencias negativas graves para a acción exterior da Unión que entrañaría a súa anulación inmediata e por razóns de seguridade xurídica.

En 2019, a Fronte Polisario interpuxo ante o Tribunal Xeral da UE, primeira instancia xudicial do club comunitario, unha serie de recursos de anulación contra os acordos comerciais sobre pesca e agricultura pechados entre Marrocos e os Vinte e sete.

Ao considerar que a Unión e Marrocos celebraran acordos aplicables ao Sáhara Occidental sen obter o consentimento do pobo do Sáhara Occidental, o Tribunal Xeral en 2021 anulou os acordos, aínda que mantivo temporalmente os seus efectos.

A Comisión Europea e o Consello da UE (os estados membros) recorreron esa decisión ante o Tribunal de Xustiza da Unión Europea, a instancia xudicial superior do club comunitario.

Na sentenza ditada hoxe, o TXUE desestimou os recursos de casación da Comisión e do Consello na súa totalidade.

O tribunal afirma que tendo en conta do obxecto dos acordos e da súa incidencia no dereito do pobo saharauí á autodeterminación, a Fronte Polisario cumpre os requisitos para poder impugnalos ante o xuíz da Unión, en interese do devandito pobo.

A corte considerou condición para que os acordos poidan ser válidos que o pobo do Sáhara Occidental dea o seu consentimento á súa aplicación no devandito territorio non autónomo.

Aínda que recoñeceu que a Comisión Europea e o Servizo Europeo de Acción Exterior (SEAE) levaron a cabo consultas antes da aprobación dos acordos, precisou que non ían dirixidas ao pobo do Sáhara Occidental, senón ás poboacións que se atopan actualmente no territorio, con independencia de se pertencen ou non a ese pobo.

Con todo, ao atoparse na actualidade unha parte considerable do pobo saharauí fóra do devandito territorio, esas consultas non podían acreditar que dese tal consentimento.

Ademais, recalcou que ese consentimento non debe ser explícito en todos os supostos. Pode presumirse cando o acordo non crea obrigas a cargo do pobo terceiro e confírelle unha vantaxe precisa, concreta, substancial e verificable derivada da explotación dos recursos naturais dese territorio, e proporcional á importancia da devandita explotación.

Se se cumpren eses requisitos, o feito de que un movemento que se presenta como o representante lexítimo do devandito pobo se opoña a ese acordo non pode, como tal, bastar para cuestionar a existencia do consentimento que se presume.

O TXUE precisou, con todo, que esa presunción de consentimento pode ser destruída. Así, pode ser examinada polo xuíz da Unión se os representantes lexítimos do pobo en cuestión demostran que un acordo non cumpre os requisitos expostos, ou tamén a pedimento das institucións ou dos Estados membros, con anterioridade á celebración dun acordo no marco dun procedemento de ditame sobre a compatibilidade de leste cos tratados europeos.

Neste caso, o TXUE constata que os pactos non crean obrigas xurídicas que recaian sobre o pobo do Sáhara Occidental, pero engade que tampouco confiren ningún dereito nin vantaxe en favor dos saharauís, en particular na medida en que non se beneficia de ningunha contrapartida financeira pola explotación dos recursos naturais dese territorio ou das augas adxacentes ao mesmo en virtude dos pactos.

En consecuencia, a corte considera que o consentimento do pobo do Sáhara Occidental á aplicación dos acordos nese territorio non pode presumirse.

Contra a sentenza ditada hoxe xa non cabe recurso, polo que a decisión do TXUE é definitiva.

Os tomates e melóns do Sáhara Occidental deben citar esa orixe

Non foi a única decisión do TXUE sobre o Sáhara Occidental que se coñeceu este venres. O tribunal ditaminou que os tomates cereixa e os melóns charentais recollidos nese territorio deben incluír na súa etiquetaxe unha mención que precise a súa procedencia e non de Marrocos.

A corte indicou que calquera outra indicación "sería enganosa e podería inducir a erro ao consumidor".

Como produtos importados na Unión Europea, os melóns e os tomates recollidos no Sáhara Occidental deben indicar o seu país de orixe en virtude da normativa da Unión, indicou o Tribunal de Xustiza da UE nun comunicado.

A obriga desa referencia aplícase non só aos produtos orixinarios dun "país" como sinónimo de "Estado", senón tamén aos que son orixinarios de "territorios", palabra que se refire a entidades distintas dos "países", precisou a corte.

Engadiu que, aínda atopándose baixo a xurisdición ou a responsabilidade internacional dun Estado, eses territorios dispoñen, segundo o Dereito internacional, dun estatuto propio e distinto.

Dese xeito, o Tribunal da UE considera que mencionar Marrocos no canto do Sáhara Occidental para identificar a orixe dos melóns e os tomates collidos neste último territorio "induciría a erro o consumidor polo que respecta á súa orixe real".

A sentenza refírese a unha pregunta prexudicial francesa, que pon o acento nas denominacións de orixe saharauís, tras pedir o sindicato agrícola Confederación Paisana que se prohiba a súa importación como marroquís.