Bélxica devolve ao Congo o histórico dente de Lumumba

Primeiro foi cesado ilegalmente; despois, detido, torturado e fusilado na selva. Bruxelas e Washington non querían que o Congo independente caese baixo influencia soviética en plena Guerra Fría e o líder africano foi eliminado. Corría 1961.

Patrice Lumumba, que tiña 36 anos, exercía como o primeiro xefe de Goberno do Congo e flirteaba con Moscova para aplacar os movementos secesionistas no sur dun país convulso, que se acababa de emancipar de Bélxica.

O presidente congolés Joseph Kasa-Vubu anunciou en setembro de 1960 a destitución do que fose o primeiro ministro do Congo durante os primeiros 67 días de independencia tras 75 anos de réxime colonial, e ordenou a súa captura.

Lumumba foi arrestado, encarcerado, e finalmente executado xunto a dous dos seus lugartenentes ás 21:43 do 17 de xaneiro de 1961 nun bosque da rexión separatista de Katanga, coa complicidade de oficiais belgas e tamén axentes da CIA estadounidense, que xa antes tentara eliminalo con pasta de dentes envelenada.

Ao día seguinte, o corpo do fundador do Movemento Nacional Congolés foi desmembrado e disolto en ácido. Non debía quedar resto. Pero un dos policías de nacionalidade belga encargados de facer desaparecer o cadáver, Gerard Soete, roubou dous dentes do líder nacionalista e conservounos como "trofeos de caza", segundo relataría despois.

Soete gardou o segredo durante case catro décadas e só confesou en 1999, un ano antes de morrer, abrindo a porta a investigacións xudiciais aínda non resoltas ao redor dun crime no que Bélxica admitiu oficialmente a súa "responsabilidade moral".

En 2016, a Fiscalía belga rexistrou a casa do policía e atopou un dente, única reliquia da que se ten constancia aínda que a familia sospeita que un segundo dente e a falanxe un dedo aínda están en Bélxica.

"O Goberno belga denuncia sen ambaxes a colonización, como sistema de gobernanza e ideolóxico", declarou este luns o primeiro ministro belga, Alexander de Croo, quen tamén presentou as súas "desculpas" durante a cerimonia en Bruxelas onde a Fiscalía Federal entregou os restos aos tres fillos de Lumumba -François, Juliana e Roland- en presenza do primeiro ministro congolés, Jean-Michel Sama Lukonde.

A restitución chega 61 anos despois do crime, nun novo esforzo por pechar as feridas do seu brutal pasado colonial de Bélxica, que entre finais do século XIX e inicios do XX levantouse como potencia económica á conta de explotar inhumanamente os recursos dun territorio 76 veces máis grande que a súa metrópole.

Antes da cerimonia, os achegados de Lumumba reuníronse en palacio co rei Filipe dos belgas, que este mesmo mes viaxou á República Democrática do Congo e expresou o seu "máis profundo pesar polas feridas" dun réxime colonial "baseado na explotación e a dominación", palabras repetidas hoxe literalmente polo primeiro ministro.

O período máis atroz da era colonial do Congo foi a primeira etapa (1885-1908), cando o país era propiedade privada do rei Leopoldo II, quen someteu á poboación autóctona a condicións de semiescravitude e castigos atroces. Morreron entre cinco e dez millóns de persoas.s.

O dente do heroe anticolonialista, que desde 2018 ten tamén unha praza en Bruxelas, voará o martes pola noite cara ao seu país natal, onde emprenderá un periplo conmemorativo ata a súa inhumación o 30 de xuño no Memorial Patrice Emery Lumumba de Kinsasa.

Compensacións económicas

Cunha investigación xudicial aínda en curso, e como en cada un dos moitos xestos que a exmetrópole dirixiu nos últimos anos cara á súa excolonia, a cuestión das posibles indemnizacións económicas sobrevoa a entrega dos restos de Lumumba.

"As reparacións financeiras deixámolas para a xustiza. Se as hai, aceptarémolas. Pero ese non é o noso combate", dixo en conferencia de prensa o pasado venres en Bruxelas Roland Lumumba, quen considera que a entrega da reliquia marca "a fin dunha época, pero agora hai que construír a seguinte".

A familia do político africano denunciou hai anos aos dezasete belgas que presuntamente participaron no asasinato en 1961, dos que só quedan vivos dous.

"Esperamos ter o resultado antes da súa morte", resolveu o fillo do primeiro gobernante do Congo independente, un paraíso de reservas naturais e minerais, pero á vez un dos lugares máis pobres do mundo, saqueado entre 1965 e 1997 polo ditador Mobutu Sese Seko -que cambiou o nome do país por Zaire- e devastado aínda hoxe por décadas de desgoberno e conflitos armados.