A xustiza europea avala as demandas colectivas contra as cláusulas chan abusivas

O Tribunal de Xustiza da UE (TXUE) avalou este xoves a adecuación do procedemento colectivo iniciado pola Asociación de Usuarios de Bancos, Caixas de Aforros e Seguros de España (Adicae) contra 101 entidades financeiras que operan en España para que cesen no uso das cláusulas solo e que se devolvan as cantidades pagas polos consumidores.

En España presentáronse miles de demandas nas que se alegaba a ilegalidade destas condicións á luz da directiva sobre as cláusulas abusivas e tras os chamamentos feitos en medios de comunicación de difusión nacional, oitocentos vinte consumidores compareceron en apoio da acción colectiva.

Despois de que as pretensións dos bancos se desestimasen en dúas ocasións, estes recorreron en casación ante o Tribunal Supremo, que albergaba dúbidas acerca da adecuación do procedemento colectivo para levar a cabo un control da transparencia das cláusulas para determinar o seu carácter abusivo.

O Supremo tamén fixo referencia á dificultade de utilizar o criterio do consumidor medio para levar a cabo o control de transparencia neste caso, xa que as cláusulas chan se dirixían a diferentes categorías específicas de consumidores.

Na súa sentenza, o TXUE sinala que ningunha disposición da directiva indica que o control xudicial de transparencia quede excluído no marco dunha acción colectiva, senón que debe simplemente adaptarse ás particularidades das accións colectivas e concentrarse nas prácticas contractuais e precontractuais estándar do profesional con respecto ao consumidor medio.

Ademais, apunta que, neste caso, cúmprese o primeiro dos dous requisitos aos que se supedita o exercicio dunha acción colectiva contra varios profesionais, xa que esta diríxese contra profesionais do mesmo sector económico (o das entidades de crédito) e lembra que as dificultades organizativas expostas pola complexidade do asunto non poden menoscabar a efectividade dos dereitos subxectivos recoñecidos pola directiva aos consumidores.

O Tribunal de Xustiza sinala tamén que parece que se cumpre o segundo requisito, xa que, a falta das comprobacións que faga o Tribunal Supremo, as cláusulas solo en cuestión parecen similares e engade que o mero feito de que os contratos nos que estas figuran fosen celebrados en momentos diferentes ou baixo diferentes réximes normativos non permite excluír esta similitude.

Por último, a sentenza destaca que é precisamente a heteroxeneidade do público afectado a que fai necesario recorrer á figura do consumidor medio, cuxa percepción global é pertinente a efectos do control de transparencia.

Con todo, esta percepción pode evolucionar, polo que o Tribunal Supremo deberá comprobar se a caída dos tipos de interese, característica dos anos 2000, ou o pronunciamento da súa sentenza do 9 de maio de 2013, na que se declarou que as cláusulas solo non eran transparentes, puideron provocar un cambio, ao longo do tempo, do nivel de atención e de información do consumidor medio no momento da celebración dun contrato de préstamo hipotecario.

Adicae reclama a devolución aos consumidores

ADICAE celebrou o que cualificou de sentenza "histórica" na que consideran que o TXUE apoia de maneira "contundente" as súas reivindicacións na macrodemanda de cláusulas chan. "Este ditame confirma a posición defendida pola asociación defensora dos consumidores e usuarios de Bancos, Caixas e Seguros como entidade que liderou e feito posible este fito", destacan nun comunicado.

A asociación aplaudiu que o TXUE reafirmase que os tribunais o control de transparencia nas cláusulas solo aínda que sexa unha acción colectiva de miles de afectados e con varias entidades financeiras implicadas, declarándoas nulas por tanto por falta de transparencia e abusividade. "Iso quere dicir que todos os afectados deben ser compensados desde o primeiro momento en que se lles empezou a cobrar de maneira indebida", explicaron.

Adicae considera que esta sentenza, que "chega despois de máis de 13 anos de loita incansable", representa "unha vitoria non só para os consumidores, establecendo un futuro prometedor para o exercicio efectivo da acción colectiva en España, senón tamén para a propia xustiza e a transparencia no sector bancario".

Pese a que aínda falta que o Tribunal Supremo dite sentenza atendendo á interpretación do TXUE, en aras da xustiza para os consumidores, Adicae insta todas as entidades financeiras a restituír aos consumidores "de maneira inmediata e sen máis dilacións as cantidades indebidamente cobradas".