As claves da Lei de Memoria Democrática

Estes son os dez principais aspectos da lei de Memoria Democrática, que entrará en vigor o próximo mes de setembro, tras a súa aprobación no Senado e a súa publicación no BOE:

 O Estado asume a procura de persoas desaparecidas

A lei establece de forma expresa que a procura das ao redor de 114.000 persoas desaparecidas durante a Guerra Civil e a ditadura corresponderá á Administración Xeral do Estado, sen prexuízo das competencias doutras administracións públicas.

Para iso, o Estado elaborará un mapa de localización de persoas desaparecidas e creará un banco estatal de ADN de vítimas da Guerra Civil e a ditadura para poder comparar perfís xenéticos na identificación de restos.

A lei prevé ademais un censo estatal de vítimas cos nomes daquelas persoas falecidas e das sobreviventes que expresen o seu consentimento expreso.

O réxime franquista e as súas condenas decláranse ilegais

A lei declara ilegal tanto o réxime franquista como os tribunais franquistas, e tamén declara a nulidade de todas as súas condenas.

Esta nulidade dará dereito a obter "unha declaración de recoñecemento e reparación persoal" ás vítimas do franquismo, que é outra das novidades que recolle a lei.

Prevalencia do dereito internacional fronte á Lei de Amnistía

A nova norma non derroga a Lei de Amnistía de 1977, que asegura que foi un instrumento a favor da "reconciliación e a construción dunha sociedade democrática avanzada", pero subliña a necesidade de "garantir o dereito á verdade das vítimas de graves violacións dos dereitos humanos ou do dereito internacional humanitario, e mais as oportunas formas de recoñecemento e reparación".

Para iso, establece que todas as leis españolas, incluída a de Amnistía, se interpretarán e aplicarán de conformidade co Dereito Internacional, especialmente o Dereito Internacional Humanitario, "segundo o cal os crimes de guerra, de lesa humanidade, xenocidio e tortura teñen a consideración de imprescriptibles e non amnistiables".

Estudo de vulneración de Dereitos Humanos de 1978 a 1983

Entre as disposicións da lei figura a polémica emenda pactada entre o Goberno, EH Bildu e Más País para crear unha comisión que estude vulneracións de dereitos humanos entre 1978 e finais de 1983 a persoas que loitasen "pola consolidación da democracia" e que sinale "posibles vías de recoñecemento e reparación".

Previamente, o PSOE e Unidas Podemos recolleran nas emendas parciais pactadas de forma conxunta a designación desta comisión co espazo algo máis acoutado no tempo, desde 1978 ata o 31 de decembro de 1982.

Coa ampliación temporal dos traballos da comisión inclúese o ano de inicio dos GAL, a organización terrorista dedicada á guerra sucia contra ETA, e o primeiro ano de goberno de Felipe González, pero fontes do Goberno aclararon que os casos concretos a analizar determinaraos a propia comisión.

Un fiscal de sala investigará violacións de Dereitos Humanos

Doutra banda, a lei prevé a creación dun Fiscal de Sala para a investigación de violacións de dereito internacional e de dereitos humanos durante o golpe de estado, a Guerra Civil e a ditadura franquista.

Este fiscal impulsará ademais os procesos de procura de vítimas dos feitos investigados para lograr a súa debida identificación e localización.

 Definición de vítima

A lei considera vítimas aquelas persoas que sufrisen dano físico, moral ou psicolóxico, danos patrimoniais ou menoscabo de dereitos fundamentais desde o golpe de estado do 18 de xullo de 1936 ata a entrada en vigor da Constitución de 1978.

Entre as vítimas, a lei inclúe os falecidos e desaparecidos como consecuencia da Guerra Civil e a ditadura, pero tamén os exiliados, as persoas LGTBI, os nenos adoptados sen consentimento dos seus proxenitores e as linguas e cultura vasca, catalá e galega, entre outros casos.

As vítimas terán dereito ao "recoñecemento e reparación integral" por parte do Estado e tamén ao "resarcimiento" dos bens incautados e as sancións económicas producidas por razóns políticas, ideolóxicas, de conciencia ou crenza relixiosa durante a Guerra Civil e a ditadura.

Ademais, declararase o 31 de outubro como día de recordo e homenaxe a todas as vítimas do golpe militar, a Guerra Civil e a ditadura, e o 8 de maio como día de recordo e homenaxe aos homes e mulleres que sufriron o exilio como consecuencia da Guerra Civil e a ditadura.

O Valle de los Caídos chamarase Val de Cuelgamuros

A lei prevé a creación dun inventario estatal de lugares de memoria democrática, entre os que estará o actual Valle de los Caídos, que pasará a denominarse Val de Cuelgamuros e dará a coñecer as circunstancias da súa construción e o seu significado "co fin de fortalecer os valores constitucionais e democráticos".

Aquí só poderán xacer os restos mortais de persoas falecidas como consecuencia da guerra e recolocaranse aqueles restos que ocupen un lugar preeminente no recinto, como ocorre co caso de José Antonio Primo, que tras a exhumación de Francisco Franco é a única tumba individual que permanece.

Ademais, a lei declara extinguida a Fundación da Santa Cruz del Valle de los Caídos, de quen depende o monumento administrado temporalmente por Patrimonio Nacional, e establecerá un novo marco xurídico aplicable a este lugar.

Acceso garantido á información pública dos arquivos

A lei garante o dereito ao acceso libre, gratuíto e universal aos arquivos públicos e privados sobre todos os feitos ocorridos entre o golpe de estado de 1936 e a Transición ata a entrada en vigor da Constitución de 1978.

Ademais, os arquivos e documentación do goberno da ditadura que estean en poder de entidades privadas ou persoas físicas, en particular os referidos ao xefe de Estado, incorporaranse ao centro documental da memoria histórica de Salamanca ou ao arquivo do organismo público que se determine de forma motivada.

 Actualización dos contidos educativos

Co fin de difundir o coñecemento da historia e a memoria democrática española e "a loita polos valores e liberdades democráticas", a lei establece a actualización dos contidos curriculares para ESO, FP e Bacharelato para reflectir a "represión que se produciu durante a guerra e a ditadura".

 Supresión de títulos nobiliarios concedidos durante a guerra e a ditadura

A lei suprime un total de 33 títulos nobiliarios e grandezas de España concedidos entre 1948 e 1978, entre eles o de duque de Primo de Rivera, duque de Calvo Sotelo e duque de Mola.