Primeira curación do VIH con transplante de células nai sen mutación protectora

O consorcio internacional IciStem, cocoordinado polo Instituto de Investigación da Sida, IrsiCaixa, confirmou o primeiro caso dun paciente que logrou a remisión do Virus de Inmunodeficiencia Humana (VIH) tras un transplante de células nai que non tiña a mutación que confire protección fronte ao virus.

O individuo, coñecido como 'paciente de Xenebra', é a sexta persoa que logrou a remisión do VIH tras un transplante de células nai.

Diferénciase dos cinco anteriores por recibir células nai dun doante que non presentaba a mutación CCR5Δ32, coñecida por conferir protección fronte ao VIH.

O estudo, publicado na revista Nature Medicine, suxire que a mutación CCR5Δ32 "facilita a curación, pero que non é imprescindible para lograla".

"Este caso é especialmente interesante porque nos mostra que a remisión do VIH é posible mesmo sen a mutación CCR5Δ32. Ademais, identificamos cales serían os posibles mecanismos que permitiron a curación neste caso, abrindo novas vías de investigación que nos achegan cada vez máis á erradicación do VIH", afirmou o profesor de investigación ICREA en IrsiCaixa e coordinador de IciStem Javier Martínez-Picado.

O 'paciente de Xenebra' foi diagnosticado con VIH en maio de 1990 e comezou inmediatamente o tratamento antirretroviral.

En xaneiro de 2018 foi diagnosticado cun sarcoma mieloide e, en xullo do mesmo ano, someteuse a un transplante de células nai procedentes dun doador compatible.

Un mes despois do transplante, as probas xa mostraban que as células sanguíneas do paciente foran totalmente substituídas polas do doante, e isto ía acompañado dunha diminución das células portadoras do VIH no seu corpo.

Antes do transplante, a pesar da optimización do tratamento antirretroviral, o paciente presentaba aínda virus con capacidade para replicarse.

En cambio, tras o transplante, o equipo médico e científico observou unha drástica redución dos parámetros relacionados co VIH: ningunha partícula do virus, un reservorio indetectable e ningunha resposta inmunitaria que indicase que o corpo estaba a recoñecer a presenza do virus.

"O paciente de Xenebra foi o primeiro en lograr unha remisión prolongada no tempo”, indicou a investigadora sénior en IrsiCaixa e coordinadora de IciStem Maria Salgado.

Anteriormente, xa se realizaron transplantes sen a mutación CCR5Δ32 noutros pacientes con VIH, pero, se se detiña o tratamento, aparecía un rebrote viral, aínda que máis lento que o que se observaría nunha persoa con VIH non trasplantada, indicaron os investigadores.

 Hipótese de éxito

O equipo investigador propuxo varias hipóteses para explicar por que este paciente logrou manter o VIH baixo control sen tratamento e sinalan que "é clave a aloinmunidade, é dicir, a interacción entre o sistema inmunitario do doador e o do receptor".

"Despois dun transplante, as células inmunitarias do receptor perciben as do doador como unha ameaza, e viceversa, o que desencadea unha batalla entre os dous sistemas inmunitarios", indicou Salgado.

Durante este enfrontamento, moitas células inmunitarias do receptor, incluídas as infectadas polo VIH, morren e finalmente son substituídas polas do doante.

"Aínda que este proceso é moi agresivo para o corpo, é crucial para eliminar o VIH latente nas células que podería reactivar a infección", indicou IrsiCaixa.

No caso do 'paciente de Xenebra', o equipo optou por administrar ruxolitinib, un medicamento inmunosupresor que ten como obxectivo reducir o dano colateral causado na batalla inmunitaria, pero que ademais demostrou en estudos de laboratorio a capacidade de bloquear a replicación do VIH e de evitar a súa reactivación.

Este fármaco foi identificado como outro factor que contribuíu á remisión do VIH.

Finalmente, o equipo destacou o papel "crucial das células Natural Killer (NK) neste paciente".

Trátase células que "patrullan o corpo co obxectivo de atopar células perigosas, como as infectadas polo VIH, e eliminalas, así como manter o sistema inmunitario alerta", segundo a entidade.

Aínda que o transplante de células nai "non é unha opción terapéutica viable para todas as persoas con VIH", o caso do 'paciente de Xenebra' "abre novas perspectivas para a investigación de terapias que poidan aproveitar a aloinmunidade e os medicamentos inmunosupresores para lograr a curación do VIH", subliñou IrsiCaixa.

O caso levouse a cabo no marco do consorcio IciStem, co-coordinado por IrsiCaixa, que é un centro impulsado conxuntamente pola Fundación 'a Caixa' e o Departamento de Saúde da Generalitat de Catalunya, canda a Universidade de Utrecht e liderárono o Hospital Universitario de Xenebra e o Instituto Pasteur.