Que cambia a lei de liberdade sexual e por que baixa algunhas penas

A Lei Orgánica de Garantía Integral da Liberdade Sexual, coñecida como "lei do só si é si", que acabou definitivamente coa distinción entre abuso e agresión sexual e que garantiu unha atención integral ás vítimas, atopouse cun escollo: as revisións de condenas debido ás rebaixas previstas nalgunhas penas.

Considerado un dos proxectos estrela do Ministerio de Igualdade, a lei estableceu que todo acto sexual sen consentimento é unha agresión, pero tamén trouxo unha redución nas pinzas dalgunhas penas nos seus tramos mínimos que conduciu ás defensas de agresores sexuais a solicitar a revisión das súas condenas.

Que cambiou a chamada "lei do só si é si"

Motivada pola onda de manifestacións feministas tras a polémica sentenza da manada, que considerou a violación dunha moza un abuso sexual e non unha agresión —unha resolución que despois modificou o Tribunal Supremo—, a nova lei puxo o foco na necesidade de regular o consentimento expreso nas relacións sexuais.

Borrouse o abuso sexual do Código Penal e calquera acto sexual sen consentimento é xa unha agresión sexual, con penas de ata oito anos se hai algunha circunstancia agravante. Se hai penetración, considérase violación, cunha pena máxima de quince anos.

A norma introduciu novas circunstancias para agravar os castigos, como anular a vontade da vítima con fármacos ou drogas, pero tamén reduciu as penas mínimas dalgúns delitos: para o reo de violación agora prevese unha pena mínima de catro anos, fronte aos seis do anterior Código Penal, e no caso de que a vítima sexa menor de 16 anos, sería unha pena mínima de seis anos, fronte aos oito de antes.

Un aspecto do que xa advertiu o Consello Xeral do Poder Xudicial nun informe técnico, preceptivo pero non vinculante, en que se opuxo duramente ao núcleo duro da norma e avisou da indeterminación dalgúns aspectos da lei.

Numerosas condenas poderán ser revisadas

Esa redución dos tramos inferiores das penas motivou xa algunhas reducións de condenas a agresores sexuais por parte da Audiencia Provincial de Madrid, o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia ou o Tribunal Superior de Xustiza de Murcia.

Nas Baleares producíronse xa excarceracións por esta razón e coñeceuse que a Audiencia de Barcelona ditou unha sentenza días antes da entrada en vigor desta lei en que xa aplicaba unha pena menor ao acusado en previsión do que establece a norma.

E os xuristas non dubidan de que haberá "moitas máis" condenas por revisar porque, din, así o fixa o Código Penal, que prevé o efecto retroactivo daquelas "leis penais que favorezan o reo".

Pero noutros tribunais, como na Audiencia da Rioxa, no constan modificacións de penas entre as 54 revisadas ata o momento.

Polo momento, en Madrid, os presidentes das quince seccións da Audiencia Provincial reuniranse o próximo 25 de novembro para unificar criterio, e a Fiscalía Xeral do Estado está a estudar, caso por caso, as revisións de condenas a agresores sexuais e se o estima necesario elaborará unha circular para unificar criterios.

Teñen os xuíces marxe de actuación?

Ao saír á luz o martes a revisión á baixa dalgunhas condenas, a delegada do Goberno contra a violencia de xénero Victoria Rosell achacou estas decisións a unha lectura "reaccionaria e sorprendente" desa norma por parte dos xuíces, e defendeu unha lei que considerou "magnífica".

Con todo, os expertos avisan de que os xuíces teñen pouca marxe de actuación porque ao revisar unha condena non se pode entrar no fondo dos feitos xulgados, senón simplemente facer o cálculo da pena coa norma máis favorable para o condenado.

É dicir, se a sentenza de orixe non menciona actitudes no agresor como abuso de superioridade, agora consideradas como agravantes, os xuíces non poden telo en conta nas revisións das condenas, e se o tribunal aplicou a condena mínima ao agresor nun principio, agora debe facer o mesmo, explican os expertos.

"Non se pode volver xulgar", di tallante un dos xuristas consultados.

Que pasa se hai unha nova reforma?

Tras a polémica xurdida, o presidente do Goberno Pedro Sánchez pediu cautela para que os tribunais unifiquen doutrina antes de tomar calquera decisión sobre a lei do "só si é si", aínda que en Igualdade advirten que modificar a norma "xuridicamente" sería "unha barbaridade" e "non é a solución".

De momento, o PP xa presentou unha iniciativa no Senado que busca que o Executivo revise a lei, pero, se así fose e se volvese reformar, as revisións de condena xa efectuadas non poderían revogarse e só afectaría aos feitos cometidos cando a nova norma entrase en vigor.