SMI, xustiza social e sustentabilidade económica, por María Bastida

O inicio do ano puxo sobre a mesa un dos debates recorrentes da actualidade económica española, a subida do salario mínimo interprofesional (SMI). O Goberno prepárase para convocar a mesa de diálogo social cos sindicatos e as patronais, un foro en que o consenso foi historicamente esquivo. A proposta dos sindicatos de elevar o SMI un 6 %, situándoo por encima dos 1.200 euros, busca protexer o poder adquisitivo dos traballadores nun contexto de inflación moderada, pero acumulada. Pola súa banda, o Ministerio de Traballo, apoiado por un teórico informe de expertos, apunta a unha pinza de subida máis prudente, entre o 3 % e o 4 %, argumentando a necesidade de que a medida estea en liña coa evolución da economía. Mentres, as patronais insisten en que unha subida excesiva podería danar a competitividade das empresas, especialmente das pemes, que aínda arrastran os efectos da pandemia e dunha contorna económica volátil.

Idealmente, a iniciativa está na liña do esperado tanto pola traxectoria percorrida pola titular de Traballo como polo relato que adoita acompañala. A subida acumulada do 54 % desde 2018 foi presentada por Díaz como un logro social, pero, detrás deste aparente éxito, xorden interrogantes sobre as consecuencias destas decisións. En primeiro lugar, o diálogo social non pode ser un monólogo cunha das partes, especialmente nun sistema democrático que busca equilibrar intereses laborais e empresariais. Excluír a patronal ou negociar medidas só cos sindicatos desvirtúa o proceso, o que xera descontento entre o empresariado -que, non esquezamos, é quen xera emprego e riqueza- e mina a credibilidade das institucións que pretenden representar a todas as partes.

Por outra banda, aínda que compasar os salarios ao crecemento económico é unha proposta orixinal, subilos sen vinculalo a melloras na produtividade é unha cuestión debatible, pois esta é o motor que sustenta aumentos salariais sostibles. Se os custos laborais crecen máis rápido que a produtividade, as empresas, especialmente as pemes, poden atoparse nunha posición insostible, optando por reducir emprego, investimento ou mesmo pechar. A isto súmase outro problema menos evidente pero igual de preocupante: a compresión salarial. Nunha contorna onde o SMI crece de forma sostida e continua, a súa diferenza cos salarios de traballadores cualificados redúcese, desincentivando o investimento en formación e o desenvolvemento profesional. A longo prazo, isto mina a competitividade da economía, que necesita unha forza laboral altamente cualificada para innovar e competir en mercados globais.

En definitiva, dar prioridade a medidas populares sen unha análise exhaustiva do seu impacto económico a longo prazo pode xerar desequilibrios. A subida do SMI é unha ferramenta política poderosa para gañar apoio, pero se non se acompaña dun estudo serio e rigoroso dos seus efectos, o resultado pode ser contraproducente mesmo para os traballadores a quen pretende beneficiar. A iso hai que engadir que, nun contexto de inflación, incerteza económica e marxes de beneficio axustados, subir reiteradamente o SMI sen ofrecer medidas de compensación para as empresas (como incentivos fiscais, apoio á dixitalización ou formación) aumenta a presión sobre estas. As pemes, en particular, son as máis afectadas, e a súa viabilidade é imprescindible para a creación de emprego en España.

Polo tanto, unha vez máis, atopámonos cun debate que, con probabilidade, quedará sen abordar: como atopar un equilibrio entre mellorar as condicións dos traballadores e garantir a sustentabilidade económica? Talvez a resposta pase deseñar políticas salariais que se baseen en criterios obxectivos (produtividade, inflación, crecemento) e que se negocien de maneira inclusiva con todos os actores do diálogo social. A gran pregunta é se o actual marco político e económico en España permite avanzar cara a este tipo de enfoque un pouco máis equilibrado, e un moito máis economicamente racional.