Alivio e presión, por María Bastida

Hoxe o día vén de porcentaxes, unhas que soben, outras que baixan, unha de cal e outra de area. A evolución recente da inflación deu un respiro aos titulares económicos, reflectindo unha moderación no ritmo de crecemento dos prezos. Estas boas noticias vense hoxe interrompidas polo anuncio da subida do IVE en alimentos básicos e aceites, do 0 % ao 2 % en produtos como o aceite de oliva, ou do 5 % ao 7,5 % na pasta e aceites de sementes, con claras implicacións para todos os consumidores.

Esta medida era previsible, pois a fin das rebaixas fiscais implantadas para paliar os efectos da crise, como o IVE reducido en alimentos esenciais, responde en parte ás esixencias de Bruxelas para normalizar as contas públicas. Con todo, poida que a retirada destas medidas non chegue no mellor momento. A situación económica global, marcada por conflitos e tensións xeopolíticas, afectou tanto ás cadeas de subministración como aos custos de produción, o que disparou os prezos de produtos clave como o aceite de oliva, con subidas acumuladas do 170 % desde 2021.

A iso debemos engadir que o feito de que a inflación estea a baixar non significa que os prezos retrocedesen, senón que se reduciu a velocidade á que soben. Noutras palabras, seguimos pagando máis pola maioría dos produtos, aínda que a un ritmo máis lento. Por tanto, medidas como a fin das rebaixas fiscais en alimentos básicos só engaden máis presión nun contexto de recuperación económica desigual. As boas noticias sobre a inflación non son sinónimo dunha volta á normalidade nos prezos, e esta diferenza é fundamental para entender o verdadeiro impacto nos fogares.

Por outra banda, tamén vimos que o Euribor volveu baixar ata unha media de 2,94 % en setembro, o nivel máis baixo desde novembro de 2022, o que significa un aforro considerable para os fogares con hipotecas a tipo variable. A redución do Euribor en comparación co ano anterior é notable, xa que en setembro de 2023 o índice estaba nunha media de 4,149 %, o que supón unha caída de máis dun punto porcentual en doce meses.

Este movemento á baixa do Euribor reflicte unha política monetaria máis flexible por parte do Banco Central Europeo (BCE), que reduciu os tipos de interese oficiais na eurozona dúas veces desde xuño. Este xiro na política do BCE é un sinal de que busca aliviar as condicións financeiras na eurozona, despois de máis dun ano de endurecemento monetario, que comezou en 2022 para combater a inflación.

A medida que a inflación se modera, a institución europea aposta por recortar os tipos de interese para apoiar a actividade económica e evitar unha recesión, aínda que o consello de goberno do BCE está dividido sobre a estratexia para seguir. Mentres algúns membros do consello temen que os recortes sexan excesivos e conduzan a unha deflación, outros están preocupados pola persistencia da inflación nos servizos. En definitiva, trátase de elixir entre un mal escenario e outro peor.

A análise conxunta de ambos os movementos pon de manifesto a incidencia da Unión Europea nas nosas vidas cotiás, con esixencias de control monetario e fiscal que condicionan decisións clave que repercuten no día a día dos cidadáns. Desde un punto de vista macroeconómico, vemos que a pesar das fortes presións inflacionistas dos últimos anos, podemos afrontar o futuro cun moderado optimismo, xa que as medidas adoptadas mostraron certa efectividade na contención da inflación.

Con todo, persiste a dificultade de universalizar o impacto destas accións, o que queda patente na rixidez da inflación de servizos, que non se moderou ao mesmo ritmo que outros sectores. No plano microeconómico, aínda que os prezos dos alimentos soben debido ao aumento do IVE, as familias con hipotecas variables poderían sentir certo alivio grazas á baixada do Euribor. Con todo, estas dúas tendencias non se compensan entre si completamente, deixando a moitas familias aínda baixo unha presión considerable.

A gran diferenza entre ambos os movementos radica en que o control da inflación, e por tanto do tipo de interese, depende do Banco Central Europeo, mentres que o IVE é unha decisión do goberno español. Nun contexto de recadación fiscal récord, sería máis prudente —e moito máis centrado nas persoas— atrasar o aumento do IVE para que as familias poidan, por unha vez, respirar un pouco máis tranquilas. Sen chegar a facelo profundamente.