90 anos do ascenso de Hitler ao poder, unha advertencia da fraxilidade da democracia

O ascenso de Hitler ao poder, de cuxo nomeamento como chanceler fai este luns 90 anos, foi evocado en Alemaña como unha advertencia ante a fraxilidade da democracia o que se une a chamadas a aprender a lección de non pactar cos extremistas.

"A democracia e a república necesitan cidadáns que as aprecien e as defendan e necesita un estado que teña na mira aos inimigos da república e defenda a democracia con todas as súas institucións", dixo o vicepresidente do Comité Auschiwtz, Chistopher Heubner.

O historiador Andreas Wisching, pola súa banda, dixo, nunha entrevista coa Primeira Cadea da Televisión Alemá (ARD), que a chegada dos nazis ao poder e o fin da república de Weimar deben ensinarnos a lección de que en ningún caso débese facer falsos compromisos con extremistas.

A chegada de Hitler á chancelería foi precisamente o resultado dun compromiso aceptado e promovido polas forzas conservadoras ao redor de Franz von Pappen e ao entón presidente Paul von Hindenburg.

Hindenburg, aconsellado por Pappen, nomeou a Hitler chanceler á fronte dunha coalición na que, ademais dos nazis, tamén estaban o Partido Nacional Popular Alemán (DNVP) e os Stahlhelme.

O partido nazi convertérase para entón nun movemento de masas e fora o partido máis votado nas eleccións de xullo e de novembro de 1932 co 37,4 e o 33,2 por cento respectivamente.

Actualmente moitos historiadores sinalan que a caída de apoios entre xullo e novembro apunta a que os nazis superaran o seu cenit e que habería posibilidades de impedir o ascenso de Hitler ao poder.

Con todo as elites conservadoras, lideradas por Pappen e Hindenburg, quixeron sacar proveito da forza que tiñan os nazis e instrumentalizala para os seus propios propósitos.

"Como é ben sabido esa estratexia foi un fracaso total. Hitler impúxose sobre as elites conservadoras. Por iso o 30 de xaneiro é unha advertencia para as democracias de que non se deben buscar acordos con ultradereitistas nin con outros extremistas", dixo Wisching na entrevista con ARD.

Por outra banda, o 30 de xaneiro foi o resultado dun proceso en que participaron moitos factores. Tras un intento errado de golpe de estado do 9 de novembro de 1923, encabezado polo propio Hitler, os nazis cambiaron de estratexia e empezaron a buscar o poder por vía electoral.

Tras un resultado de só o 2,6 % en 1928 en 1930 os nazis lograron unha votación do 18,3 %, en parte impulsados polas repercusións económicas da crise de 1929.

Ademais o Partido Comunista Alemán (DKP) alcanzou o 13,1 % co que dúas forzas contrarias á República de Weimar sumaban máis do 30 %.

Entre as outras forzas non foi posible lograr consensos polo que veu unha era de gobernos sen maioría parlamentaria, con chanceleres conservadores nomeados por Hindenburg que gobernaban por decreto e á marxe do parlamento.

A esa crise do sistema parlamentario agregábanse outros factores como unha decepción de parte da poboación ante as promesas do liberalismo e da modernidade.

Todo iso, agregado ao malestar que deixara o Tratado de Versalles, levou, como o lembrou o historiador Thomas Sandkühler en declaracións á revista 'Stern', a que nos anos 50 e 60 predominase a tese de que a República de Weimar estaba de antemán condenada ao fracaso o que facía ver o ascenso de Hitler como unha fatalidade.

"Hoxe a República de Weimar vese dunha forma claramente máis positiva.... Con iso o 30 de xaneiro ten aínda máis peso con esa caída na ditadura porque a democracia tivese claramente posibilidades de supervivencia", agregou Sandkühler.

É dicir, o 30 de xaneiro xa non tende a verse como algo inevitable senón como algo que se puido evitar se entre os dous extremos, os nazis e o DKP, houbese disposición ao compromiso.