A reforma das leis de dependencia e discapacidade suprime incompatibilidades e universaliza a teleasistencia

O Consello de Ministros aprobou este martes, en primeira volta, o anteproxecto de lei presentado polo ministro de Dereitos Sociais, Pablo Bustinduy, para reformar as leis de discapacidade e dependencia, que inclúe entre outras medidas, o recoñecemento da teleasistencia como dereito universal para todas as persoas con dependencia, o recoñecemento automático do 33 % de discapacidade ás persoas con algún grao de dependencia e a supresión das incompatibilidades entre as prestacións. 

Segundo explicou o ministro, as reformas buscan promover "un cambio de paradigma" que avance cara a un modelo de coidados baseados na comunidade e que fomente a autonomía. Segundo precisaron fontes do Ministerio, a lei establece condicións mínimas e básicas, e todo o que expón é de obrigado cumprimento.   

Ademais, buscan "axilizar os procesos administrativos, evitando sobrecargas burocráticas" e, por iso, a reforma inclúe medidas como a asimilación das persoas ás que se lles recoñeceu oficialmente unha situación de dependencia (en calquera grao) a unha discapacidade do 33 %.

Así mesmo, co obxectivo de "eliminar rixideces e ineficiencias" e mellorar a "flexibilidade" do sistema, o anteproxecto suprime o réxime de incompatibilidades entre distintas prestacións que, segundo lembran fontes do Ministerio, foi "imposto cos recortes de 2012". Esta medida permitirá ás persoas recibir varias axudas simultaneamente, por exemplo, o centro de día e a axuda a domicilio.  

Igualmente, elimínase o período suspensivo de dous anos que atrasaba o acceso á prestación económica para coidados na contorna familiar e simplifícanse os trámites administrativos na revisión do Programa Individual de Atención (PIA) reforzando o dereito das persoas para participar na elección de servizos e esixindo á administración unha xustificación motivada no caso de que non se respecte a elección da persoa.  

Ao mesmo tempo, establécese un "procedemento de urxencia" para situacións de especial vulnerabilidade, na mesma liña que a lei ELA, en caso de demencias, illamento social, violencia de xénero ou precariedade económica, factores que permitirán reordenar o tratamento dos expedientes.

Coidados de persoas achegadas

Doutra banda, amplíase a prestación económica para coidados na contorna familiar, permitindo que tamén poida recibir a axuda cando o coidado sexa prestado por parellas, amigos ou outras persoas achegadas, respondendo a novas situacións de convivencia ou a situacións de persoas que viven soas.  

Ademais, o servizo de axuda a domicilio que estaba centrado en necesidades de coidado persoal e domésticas, esténdese a actuacións na contorna comunitaria, podendo ampliarse a actividades como facer a compra ou ir ao médico.  

Elimínase tamén a restrición que limitaba a asistencia persoal aos ámbitos de educación e traballo, permitindo que se oriente a calquera idade e a todas as áreas da vida da persoa e recoñécese a teleasistencia como dereito universal para as persoas en situación de dependencia que residan no seu domicilio.

Así mesmo, inclúense tres novos servizos no catálogo, os cales xa se están desenvolvendo nalgunhas comunidades autónomas e están recoñecidos nas súas carteiras: o cohousing ou modelos de vivenda colaborativa, o servizo de préstamo de cadeiras de rodas ou outros produtos para mellorar a autonomía e o servizo de asistencia persoal.

Segundo fontes ministeriais, respecto ao catálogo de servizos, a lei establece que as contías e condicións dos servizos corresponden ao Consello territorial para logo determinarse no real decreto polo que se regulan as prestacións. Por tanto, unha vez se aprobe a lei, deberase actualizar ese real decreto (tras acordo en consello territorial), para que, unha vez estea actualizado, modifíquese na normativa das comunidades.

Asignación de residencia 

As reformas tamén se centran en garantir o dereito á elección e a permanencia na contorna comunitaria. Así, por exemplo, a asignación de residencias basearase nas preferencias do usuario e respectarase o seu posto da lista de espera en caso de falta de dispoñibilidade; garántese unha atención libre de suxeicións, que só se poderán utilizar en situacións excepcionais, e refórzase o dereito para acceder á atención sanitaria en igualdade de condicións, poñendo en marcha procedementos de coordinación entre os servizos sanitarios e sociais.  

Tamén se inclúe un novo artigo que recoñece os dereitos das persoas coidadoras non profesionais, incluíndo o dereito para recibir apoios, asesoramento, seguimento e formación para o seu benestar físico e emocional; a obter información comprensible e accesible sobre prestacións e calidade dos servizos; e a dispoñer de medidas para a conciliación da súa vida persoal, familiar e laboral.  

Actualmente, o Sistema para a Autonomía e a Atención á Dependencia (SAAD) atende un total de 1.644.073 persoas, case 260.000 persoas máis con dereito a prestación que a inicios do ano 2020, o que supón un incremento de case o 19 %, segundo datos do Ministerio de Dereitos Sociais. Ademais, no último ano, ingresaron no sistema 77.409 persoas, o que representa un incremento do 5 %.    

Aínda que o gasto público en dependencia, 0,89 % do PIB, está por baixo da media da OCDE (1,55 %), segundo sinalan fontes ministeriais, rexistrouse un aumento do 130 % nos Orzamentos Xerais do Estado e reduciuse a lista de espera "á metade". En concreto, precisan que hai 193.745 persoas en lista de espera.    

Ademais, precisan que o incremento do financiamento está contemplado no acordo de goberno e pendente de aprobación de novos orzamentos. Este acordo establece o obxectivo de que a Administración Xeral do Estado cubra o 50 % do total, garantindo ao mesmo tempo que as comunidades autónomas manteñan o seu investimento propio.

Fondo estatal de accesibilidade

Doutra banda, no ámbito da discapacidade, a reforma da lei inclúe, entre outras medidas, a creación dun Fondo Estatal de Promoción da Accesibilidade Universal, para financiar por exemplo, a instalación de ramplas para cadeiras de rodas ou QR para audiodescricións, en espazos como museos ou outros, ou a creación do Rexistro estatal de tarxetas de estacionamento para persoas con discapacidade, para evitar a fraude no uso destas tarxetas.

Tamén se regula a accesibilidade universal como un dereito; garántese a accesibilidade universal no Sistema Nacional de Saúde e supervísanse a intelixencia artificial e outras tecnoloxías para eliminar rumbos discriminatorios cara ás persoas con discapacidade.  

En materia de accesibilidade na vivenda, modifícase a Lei de Propiedade Horizontal e establécese que as obras encamiñadas a asegurar a accesibilidade, como a instalación de ramplas ou ascensores, serán obrigatorias, e as comunidades de veciños deberán solicitar as axudas para tramitalas sempre que o pida un veciño.  

Ademais, a reforma reforza a protección dos dereitos de mulleres e nenas con discapacidade e outórgase valor a que as persoas con discapacidade poidan fundar unha familia.  

Doutra banda, castigaranse como infracción grave os espectáculos nos que haxa unha exposición pública dunha persoa con discapacidade, como o 'show' do bombeiro toureiro no que participan persoas con acondroplasia, e as multas impostas como consecuencia dunha sanción establecida nesta lei destinaranse a programas de promoción da accesibilidade universal.