A revalorización das pensións e o consecuente déficit público, por María Loureiro

O sistema de pensións en España baséase no principio de repartición polo cal as cotizacións dos traballadores activos financian as pensións dos xubilados. Con todo, nos últimos anos, o número de xubilados creceu considerablemente, mentres que a poboación activa diminuíu. Isto xerou un desequilibrio entre ingresos e gastos que deu lugar a un déficit no sistema de pensións. Ora ben, o devandito déficit viuse incrementado considerablemente coa actualización das pensións debido á inflación. En concreto, durante 2023 as pensións contributivas subiron un 8,5 %, e as non contributivas de xubilación e invalidez e a prestación do Ingreso Mínimo Vital incrementábanse, de forma extraordinaria, un 15 %, garantindo así o poder adquisitivo dos pensionistas conforme á evolución do Índice de Prezos ao Consumo (IPC).

En España, o gasto en pensións contributivas en 2023 representou o 11,5 % do PIB, ou, o que é o mesmo, 190.684 millóns de euros. A pensión media en España en 2023 foi de 1.197,9 euros ao mes e rexistráronse un total de 9,2 millóns de pensionistas. Este é un gasto superior ao gasto público en sanidade e educación xuntos, que en 2023 representou un total do 11 % do PIB, con sanidade representando un 7,5 % do PIB, e educación equivale ao 3,5 % do PIB.

En total, en 2023, o déficit público de España ascendeu ao 3,7 % do PIB, o que equivale a 30.828 millóns de euros. Neste sentido, as pensións representan o 57,8 % do déficit total (17.654 millóns de euros), sendo hoxe en día o compoñente máis importante do déficit público en España, debido ao envellecemento da poboación e ao aumento da esperanza de vida.

Un feito preocupante é que España pechou 2023 cun déficit público con este 3,7 % do PIB, por encima das regras fiscais da Unión Europea, que establecen un límite de déficit do 3 % do PIB e un límite de débeda do 60 % do PIB. A Comisión Europea xa pediu a España que adopte un plan de axuste fiscal máis ambicioso para reducir a súa débeda pública a un nivel sostible.

Loxicamente, no caso español reducir o déficit require repensar e deseñar o sistema de pensións, do mesmo xeito que está a suceder noutros países, como en Alemaña. En España xa foi aprobada a primeira reforma en Marzo de 2023, que, aínda que relativamente tímida, pretende aumentar a sustentabilidade do sistema de pensións, aumentando os anos de cotización que se consideran para computar a pensión, atrasando paulatinamente a idade do retiro ata 67 anos e desincentivando as xubilacións anticipadas. No caso alemán, entre as medidas máis importantes atópanse, por exemplo, tamén o aumento da idade de xubilación, que aumentará gradualmente de 65 a 67 anos entre 2024 e 2037. Tamén se consideran outras medidas, como o fortalecemento do sistema de capitalización coa creación dun fondo soberano de pensións cun investimento inicial de 200.000 millóns de euros, ademais da flexibilización da xubilación anticipada, e tamén o aumento das cotizacións á seguridade social. A relación entre as pensións e o déficit fiscal en España é estreita e complexa. O déficit do sistema de pensións, financiado en parte por transferencias do Estado, exerce unha presión significativa sobre as finanzas públicas e está dando lugar a un amplo debate social sobre posibles reformas. A ver como segue.