Concerto catalán? Insolidario e extemporáneo, por Maite Cancelo

O president da Generalitat reclamou ao goberno de Pedro Sánchez un sistema de financiamento singular para Cataluña, ou, o que é o mesmo, de soberanía fiscal plena polo cal Cataluña pasaría a recadar directamente o 100 % dos impostos xerados nesta comunidade autónoma, que incluiría os principais: IVE, IRPF, sociedades e impostos especiais.

Coa saída do réxime común, Cataluña pasaría a un sistema similar ao das comunidades forais do País Vasco e Navarra. Nestas dúas autonomías, lembremos, existe o chamado concerto, polo cal, a cambio de recadar directamente estes impostos, aboan ao Estado a chamada cota (cargas non asumidas), ou contía para financiar todos os servizos centralizados pero que benefician aos cidadáns vascos e navarros.

Para o seu cálculo aplícase un coeficiente, ou índice de imputación, como a relación da renda da comunidade sobre o total nacional, pero, posteriormente, realízanse unha serie de axustes que provocan que, segundo algúns cálculos, a cantidade final transferida cara ao Estado sexa de entre o 10 e o 20 % do previsto inicialmente, cun cálculo opaco e que, segundo un dos maiores expertos neste tema, Ángel de la Fuente, se fai de forma inversa e despois dunha negociación política: primeiro calcúlase a cota para ingresar e logo establécense os cálculos.

Por ese motivo, se analizamos as balanzas fiscais oficiais do ano 2014, prodúcese o paradoxo de que o País Vasco, sendo a segunda comunidade autónoma en riqueza obtén un saldo fiscal positivo co Estado por detrás de Andalucía, Canarias, Castela e León e Galicia.

Impacto económico

É complicado establecer a contía exacta de como este cambio no status do financiamento de Cataluña (de aprobarse) impactaría no noso sistema de financiamento autonómico, xa que as fontes de ingresos son numerosas, aínda que a principal se establece no fondo de garantía, o cal se financia no 75 % a través dos impostos que recadan as comunidades autónomas, achegando o Estado o restante 25 %. Ademais deste e outros fondos, non nos esquezamos do importante investimento que o Estado realiza directamente nos distintos territorios.

É certo que tamén temos as balanzas fiscais (por certo, que dan resultados distintos en función de quen as calcula, con metodoloxías que, ás veces, parecen adaptadas ao resultado desexado), pero o relevante é que o noso sistema de financiamento autonómico sempre buscou que todos os territorios teñan uns servizos públicos similares independentemente do seu nivel de renda. Lembremos que este sistema nace e foise desenvolvendo en función das competencias que antes exercía o Estado, como son a sanidade, a educación ou as políticas sociais. Desde esta premisa, non tería sentido que, dentro dun mesmo país, a sanidade dispuxese de máis recursos en función da riqueza da rexión en que vivimos, polo que o sistema se deseñou sobre a base dunha solidariedade mínima entre as distintas comunidades autónomas.

Adicionalmente, Ángel de la Fuente e outros investigadores sempre defenderon que a redistribución territorial ten que respectar o principio de ordinalidade, ou o que é o mesmo, o sistema non debe alterar a posición relativa das comunidades autónomas en termos de recursos por habitante axustado.

Evidentemente, a nova demanda catalá rompe cos principios xa mencionados de solidariedade interterritorial e de ordinalidade e busca achegarse a un modelo extemporáneo e nada solidario, como é o vasco, cuxo concerto económico ten a súa orixe a finais do século XIX, que naceu como un sistema provisional e transitorio e se converteu en definitivo e que, de sumarse Cataluña, incidiría, aínda máis, sobre a redución dos ingresos nas restantes comunidades autónomas.