O Defensor do Pobo denuncia o colapso das administracións públicas para trámites vitais

No 2023 o Defensor do Pobo recibiu un total de 35.603 queixas da cidadanía, un 13,2 % máis que no 2022, e a súa última memoria volve denunciar a saturación que teñen os servizos de atención ao cidadán das administracións públicas, que carecen de citas suficientes e teñen anos de espera para trámites vitais.

A maioría das queixas están centradas en problemas e atrasos na administración de xustiza, a Seguridade Social, interior, asilo, educación e sanidade.

Sen citas e con anos de espera

Hai miles de queixas que teñen que ser xestionadas pola institución polos problemas para presentar unha solicitude de asilo ou refuxio, conseguir cita no rexistro civil ou contar con atención persoal para realizar xestións tributarias ou de emprego.

O Defensor tacha de "inaceptable" que haxa máis de 70.000 expedientes de homologación de títulos universitarios estranxeiros pendentes, ademais das queixas sobre os atrasos para a valoración do grao de discapacidade que se triplicaron desde 2019.

O informe destaca que as queixas relacionadas co ingreso mínimo vital (IMV) foron en aumento desde a súa posta en marcha e recomenda cambios organizativos e lexislativos para garantir que a prestación chegue a todas as persoas que a necesitan.

O dobre de queixas polas listas de espera sanitarias

O número de queixas recibidas entre 2021 e 2023 polas listas de espera "duplicáronse moito" no sistema sanitario e o Defensor alerta da "crecente tensión" na atención especializada, un problema de todas as comunidades autónomas.

Destacan as queixas polos tempos de espera, a insuficiencia de recursos en canto a saúde mental, a saturación dos servizos de atención primaria e de urxencias hospitalarias, así como tamén as dificultades para acceder a tratamentos de última xeración de moi alto custo.

Atribuír a tutela dos menores migrantes a ONG

Un apartado importante do informe está dedicado a Canarias, que acolle a máis de 5.370 menores migrantes non acompañados.

O Defensor alerta de que o arquipélago non pode seguir asumindo en solitario esa acollida, expondo a posibilidade de subscribir convenios con ONG, fundacións e entidades dedicadas á protección de menores para atribuírlles a tutela destes nenos e adolescentes.

A súa proposta coñécese o día despois de que varias comunidades rexeitasen un plan para trasladar á península a 470 menores desde Canarias. A solidariedade é "insuficiente" e fan falta medidas lexislativas, manifestou o Defensor do Pobo, Ángel Gabilondo, ao presentar o seu informe no Congreso.

Investigación sobre os abusos a menores tuteladas

A institución, que iniciou en 2022 unha investigación sobre os casos abusos e agresións sexuais a menores tutelados, lamenta que non fosen obxecto ata o de agora dun "tratamento transparente, ordenado e sistemático" e denuncia a "disparidade" e "insuficiencia" dos datos que lle enviaron as comunidades autónomas.

En Navarra, con 940 menores no sistema de protección, informáronse de 42 casos nun período de catro anos. Madrid, con 6.200 menores protexidos, contabilizáronse 21 casos en cinco anos.

A pesar da información "desigual", extrae algunhas conclusións: na maior parte dos casos o menor residía nun centro e, en moitas ocasións, os abusos detectáronse grazas aos educadores. A maioría das vítimas son nenas, que supoñen o 81,4 %, de entre 14 e 17 anos.

Violencia escolar máis grave

Non se observou un aumento significativo no número de queixas sobre violencia escolar, pero si incrementou a súa gravidade e o Defensor pide revisar a eficacia das medidas de prevención e a nova figura do coordinador de benestar, que "en moitos casos" non conta con tempo nin formación suficiente.

No ámbito educativo volve reclamar unha oferta suficiente de prazas públicas no primeiro ciclo de educación infantil.

Lentitude da xustiza

Un ano máis, o Defensor destaca os centos de queixas recibidas por dilacións xudiciais e alerta de atrasos "estruturais" perante o aumento constante de casos, a insuficiencia de medios persoais e a deficiencia da planta xudicial.

Como asunto recorrente, lembra os atrasos nas demandas de recoñecemento de incapacidades permanentes. Estes non son asuntos de tramitación preferente e, vista a sobrecarga dos xulgados do social, están a xerarse situacións "dramáticas" para persoas que non poden traballar e se ven obrigadas a acudir á xustiza.

Do Bono de Alugueiro ás Proximidades

En 2023 a institución recibiu un elevado número de queixas polos atrasos á hora de acceder ao Bono Alugueiro Novo, problemas rexistrados en Andalucía, a Comunidade de Madrid, Galicia e Murcia.

O Defensor pide tamén simplificar a "complexa e confusa" regulación para presentar reclamacións en materia enerxética, e alerta de que os problemas nos servizos ferroviarios de proximidade seguen sendo unha fonte "reiterada" de queixas.

Un ano máis o informe recolle así mesmo constantes queixas de cidadáns estranxeiros debido ás dificultades para abrir ou manter unha conta bancaria.

Verdade e xustiza para as vítimas do terrorismo

O Defensor lembra a obrigación dos poderes públicos de preservar a memoria das vítimas do terrorismo impulsando actos de recoñecemento, especialmente a aqueles dirixidos aos máis novos.

Respecto ás vítimas de ETA, constata dificultades para alcanzar "a verdade e a xustiza" nos crimes non resoltos. A subsistencia de homenaxes a etarras, as limitacións do ordenamento xurídico para responder o enaltecemento do terrorismo, ou diferenzas entre as indemnizacións dos afectados.

Obstáculos para as vítimas de violencia machista

A institución detectou problemas na acreditación da condición de vítima de violencia machista, que é esencial para acceder á atención e as axudas, xa que existen sistemas diferentes en función de se se trata de violencia de xénero, sexual, contra menores ou machista por parte dun agresor descoñecido.

O proceso convértese "nunha carreira de obstáculos" con distintas instancias e fai que as vítimas entendan que as administracións "non as escoitan, non as cren ou non as atenden", polo que pide a Igualdade que homoxeneice os sistemas e que se permita a entidades privadas, ben psicolóxicas ben sanitarias, emitilos.

Problemas das nenas e mulleres privadas de liberdade

Outro apartado está dedicado ás mulleres presas e ás menores infractoras, sobre as que, segundo comprobou, empréganse máis medidas de forza e contención que aos homes, por parte dun persoal de seguridade no que escasean as mulleres.

No caso das novas, denuncia "un tratamento discriminatorio" no acceso á atención en saúde mental, como os programas de adiccións, e "unha maior medicalización psiquiátrica" en varios centros.

Novos testemuños de abusos na Igrexa

Rexistráronse 180 novas solicitudes de testemuños que acudiron ao Defensor do Pobo como vítimas de abusos sexuais no ámbito da Igrexa, das que se tomaron como válidas 95 despois de que a institución presentase en outubro o informe que lle encomendaba o Congreso dos Deputados.

Ese informe contén os testemuños de 487 vítimas e recolle os resultados dunha enquisa na que o 1,13 % dos españois maiores de idade revela que sufriu abusos no ámbito relixioso e un 0,6 % por parte dun sacerdote.