O ídolo con pés de barro, por María Bastida

España entra en 2025 cun panorama económico que convida ao optimismo, avalado por un conxunto de datos que confirman a súa posición como unha das economías avanzadas con maior dinamismo en Europa. En concreto, a proxección do crecemento do PIB español, situado na contorna do 2,5 %, contrasta fortemente con países como Alemaña e Francia, tradicionais locomotoras que hoxe lidan cun preocupante estancamento con crecementos esperados do 0,2 % e 0,8 %, respectivamente. Nas raíces deste mellor desempeño da economía española está o forte consumo privado, beneficiado pola mellora do emprego, o incremento da renda dispoñible e unha contorna de tipos de interese moderado.

Con todo, este crecemento non debe levarnos á compracencia. Unha economía que basea o seu dinamismo no consumo interno corre o risco de depender excesivamente de factores conxunturais, como o aforro acumulado ou as políticas monetarias do Banco Central Europeo. A debilidade da demanda externa, que en 2023 contribuíu fortemente ao crecemento do PIB, será case nula en 2025 debido á retardación económica na UE e a incerteza comercial cos Estados Unidos. Se a isto engadimos os conflitos xeopolíticos en Ucraína e Oriente Medio, atopamos un panorama global que ameaza o dinamismo do comercio exterior e aumenta a volatilidade nos mercados enerxéticos e financeiros.

Doutra banda, a euforia polas cifras macroeconómicas contrasta cunha serie de dúbidas sobre a súa sustentabilidade a longo prazo. Así, os datos máis recentes da Contabilidade Nacional alertan da nosa forte dependencia do gasto público, que no terceiro trimestre de 2024 aumentou un 2,5 %, o triplo da economía no seu conxunto. Desde 2018 o gasto público medrou máis dun 35 %, 680.000 millóns de euros, un crecemento "dopado" que expón interrogantes sobre a súa sustentabilidade e reflicte un modelo que non logra atacar os problemas crónicos de baixa produtividade e competitividade inherentes á economía española. Noutras palabras, a xestión do gasto público define a liña entre un recurso estratéxico e un lastre económico. Ben orientado, podería actuar como catalizador para fortalecer sectores clave, mellorar infraestruturas e fomentar a innovación. Con todo, a diferenza de países como Suecia ou Dinamarca, que integraron o seu gasto público en estratexias orientadas a fortalecer a innovación e a transición verde, España favoreceu o consumo inmediato sobre o investimento produtivo. A iso debemos engadir a inminente aplicación de regras fiscais máis estritas por parte da UE, que ameaza con desinflar o crecemento se non se logran redirixir recursos cara a investimentos produtivos que impulsen o sector privado.

Porén, o talón de Aquiles da economía española segue a ser a súa baixa produtividade, un problema histórico que se agudizou nos últimos anos ata o punto de que o indicador creceu entre 2013 e 2022 ao dobre de lentitude que no resto da UE. Este problema é particularmente evidente en sectores estratéxicos como o turismo e a construción, onde España se mantén competitiva principalmente grazas a custos laborais máis baixos, pero sen avances significativos en eficiencia ou diversificación. Este déficit está vinculado á falta de investimento sostido. A formación bruta de capital fixo, o compoñente que reflicte o investimento na economía, foi o de menor recuperación desde a pandemia. O Goberno español deposita grandes esperanzas nos fondos Next Generation, que en 2025 alcanzarán a súa maior despregadura. Con todo, esta dependencia expón interrogantes sobre a capacidade do país para manter un crecemento sólido unha vez que os estímulos se desvanezan. Máis preocupante aínda é que, segundo os datos dispoñibles, os investimentos privados non complementaron de forma suficiente o efecto dos fondos europeos. Polo tanto, a experiencia constata que os fondos europeos, por si sós, non resolven problemas crónicos como a falta de innovación ou a escasa diversificación industrial. Ademais, o atraso nas reformas estruturais, evidenciado na lenta actividade do Consello da Produtividade, subliña a falta dunha estratexia coordinada e de longo alcance.

A nivel político, a situación non é menos complexa. A aprobación dos orzamentos de 2025 é determinante para plasmar en accións concretas as proxeccións económicas optimistas. Porén, como sabemos existen serias dificultades para garantir os apoios parlamentarios necesarios para que saian adiante. E iso, sen mencionar que as subidas de impostos necesarias para soster o gasto público poderían afectar negativamente o consumo privado e a competitividade empresarial.

Polo tanto, este 25 chega coa oportunidade de que España se consolide como un referente económico, pero tamén avanza un punto de inflexión. Nun escenario optimista, podería consolidar a súa posición impulsando a produtividade a través de reformas estruturais, investimento privado e unha mellor integración no mercado único. Pero tamén podería quedar atrapada nun modelo insostible, baseado en estímulos temporais que xeran un liderado tan efémero como as bases que o sustentan. Xa saben, a insoportable levidade do crecemento…