A visión dual da fiscalidade, por María Bastida

O próximo 2025 promete ser un ano complicado para o contribuínte. Hai dúas semanas soubemos que se aprobarían novos impostos ao tabaco, o IRPF ou o diésel. Agora, PSOE e Sumar alcanzaron un acordo con novos incrementos, teoricamente dirixidos a redistribuír a carga tributaria para que os sectores de maiores ingresos e aqueles que se beneficiaron máis da economía en expansión asuman un maior peso.

O problema é que as medidas, que adoitan soar ben na súa vertente de instrumento propagandístico, non sempre teñen efectos lineais automáticos. Por exemplo, decidiuse a supresión da exención de primas aos seguros de saúde privados, o cal na práctica supón un incremento do 8 % nun imposto que gravaría o seguro. Un aumento que moi probablemente será trasladado en todo ou parte aos clientes. Así mesmo, increméntase o IVE para as vivendas turísticas ao 21 %. Esta medida apunta a regular un sector que creceu exponencialmente, transformando barrios enteiros e encarecendo o alugueiro de longa estancia. Malia o atractivo da proposta, queda a dúbida de se un incremento desta magnitude pode ter efectos negativos sobre o turismo, unha industria clave na economía española. Doutra banda, a eliminación das vantaxes fiscais para as SOCIMI podería ter consecuencias relevantes no sector inmobiliario. Estas sociedades benefícianse actualmente dun trato fiscal favorable, o que lles permitiu captar investimentos para o mercado de alugueiro nun contexto de escaseza de vivenda. A reforma propón poñer fin a este trato preferente, o que pode reducir a especulación, pero tamén traducirse nunha menor oferta de vivendas en alugueiro e, polo tanto, un aumento dos prezos para os inquilinos.

Outra das novidades é a subida de dous puntos no IRPF para as rendas de capital superiores a 300.000 euros para "seguir avanzando na equidade horizontal", aumentar a carga impositiva para coches de luxo, iates, avións e demais “bens suntuarios” e aplicar un nivel de tributación mínimo do 15 % sobre beneficios para multinacionais e grandes empresas. Medidas que tamén soan ben na sinfonía de “todos contra os máis ricos”, pero que en última instancia poden incentivar o desprazamento de capitais e o desinvestimento.

O camiño iniciado por España xa hai tempo —subidas sucesivas e progresivas de impostos, que superan os 70 desde que chegou Sánchez á presidencia— contrasta profundamente con outros modelos europeos, algún tan próximo como o do goberno portugués. Portugal implantou unha política fiscal enfocada en atraer e reter talento novo, ademais de mellorar a competitividade da súa economía con medidas estratéxicas e aliñadas co crecemento. Portugal, por exemplo, aprobou exencións fiscais para mozos menores de 35 anos, quen durante os primeiros 10 anos de traballo verán reducida progresivamente a súa carga impositiva no IRS. Así mesmo, o país iniciou unha redución do Imposto de Sociedades, coa meta de alcanzar un 15 % para 2027.

Outra reforma relevante é a modificación no réxime de residentes non habituais, limitando beneficios fiscais a certos sectores estratéxicos, como a investigación científica e a tecnoloxía, co fin de atraer talento cualificado que impulse a economía local. Ademais, lanzou unha reforma para fortalecer o mercado de capitais, facilitando a capitalización de empresas e o seu acceso a investimentos. En conxunto, o enfoque portugués é un modelo de estímulo a longo prazo, con incentivos que buscan crear unha economía máis dinámica, con talento e capital retidos. En contraste, o modelo español, centrado nunha maior carga impositiva para a redistribución de ingresos, mostra limitacións na súa capacidade para captar investimentos e reter capital nun mercado globalizado.

A diferenza entre os modelos español e portugués evidencia dúas visións fiscais opostas. Para uns, o prioritario parece ser facer ver que se avanza en xustiza redistributiva; para outros, que o substancial é o crecemento e a competitividade a longo prazo. Cada enfoque ten a súa lóxica, pero os resultados están por ver. O que parece claro é que consumo e investimento requiren capital, e cando se reduce a dispoñibilidade de fondos, tarde ou cedo limítase a capacidade de gasto. Tamén parece claro que as medidas teoricamente deseñadas para uns poucos terminan repercutindo noutros moitos, e que concatenar decenas de incrementos impositivos asfixian a capacidade e autonomía de clases medias cada vez máis empobrecidas. Igualmente, estas medidas obvian que non todos os “máis ricos” o son por azar, herdanza ou designación divina, e atacar reiteradamente o aforro e a asunción de riscos polo sector empresarial termina evidenciando un castigo ao esforzo que máis pronto que tarde chegará ao límite.

En última instancia, esta visión dual da fiscalidade condúcenos a un enfoque alternativo do crecemento. Podemos optar por un baseado no gasto público, ou por un sustentando polo investimento privado. España optou polo primeiro, os nosos veciños polo segundo. Os cidadáns somos actores preferentes na base destes modelos, pero con utilidades distintas. Para Portugal, protagonistas da iniciativa e o investimento. No noso país, ata a data, somos meros provedores de fondos que o goberno distribúe ao seu antollo. Agora queda resolver ata cando, e ata onde. Ao final, a clave non é canto se pode redistribuír asfixiando os contribuíntes, senón ata que punto se pode crecer e prosperar sen apostar realmente polo talento e investimento de quen sustenta o crecemento.