Primo de Rivera será exhumado este luns tras 64 anos no Val dos Caídos

Os restos do fundador da Falanxe, José Antonio Primo de Rivera, serán exhumados a primeira hora deste luns do seu emprazamento xunto ao altar maior da basílica do Val dos Caídos, onde permanecen desde a inauguración do recinto hai 64 anos.

A extracción do féretro consumarase discretamente, co templo pechado ao público, unicamente en presenza de familiares e do persoal encargado de levantar a gran laxe que cobre a tumba, e dará cumprimento a un dos apartados da Lei de memoria democrática de 2022.

O prior da abadía bieita, Santiago Canteira, rezará un responso antes de que o cadaleito saia do mausoleo rumbo ao cemiterio madrileño de San Isidro, onde se depositarán os seus restos, tras a súa incineración, xunto aos doutros familiares.

O proceso acometeuse de acordo coa familia e estivo exento da enorme expectación mediática e da polémica política que acompañou en 2019 a exhumación e o posterior traslado en helicóptero do ditador Francisco Franco, tamén soterrado xunto ao altar maior da basílica desde 1975.

A Lei de memoria democrática establece no artigo 54 que no rebautizado Val de Cuelgamuros "só poderán xacer os restos mortais de persoas falecidas como consecuencia da guerra, como lugar de recoñecemento, conmemoración, recordo e homenaxe ás vítimas alí inhumadas".

"Procederase á recolocación de calquera resto mortal que ocupe un lugar preeminente no recinto", engade.

Cemiterio civil

Este é o caso de José Antonio Primo de Rivera e antes o de Franco. Aínda que existía a posibilidade legal de manter os restos nalgunha das criptas anexas ao templo, retirados así do seu emprazamento destacado, a familia optou por levalos a un cemiterio católico, dado que a normativa considera todos os enterramentos do enclave como cemiterio civil.

Os descendentes adiantáronse a calquera actuación gobernamental e en canto se aprobou a norma comunicaron a súa pretensión de exhumalo, tanto ao prior coma á Comunidade de Madrid, á vez que solicitaron o permiso de obras ao concello de San Lorenzo del Escorial.

O importe orzado para a retirada da lápida de granito de 3.500 quilos que cobre a foxa e a súa reposición por seis laxes de mármore negro semellantes ao do chan que a circunda ascende a 8.630 euros.

Varias localizacións

Os restos de José Antonio Primo de Rivera, fusilado pola República ao comezo da Guerra Civil, en 1936, pasaron por varias localizacións ao longo da historia.

O fundador da Falanxe foi primeiro soterrado en Alacant, pero en 1939 o seu féretro trasladouse ao Escorial nunha procesión a pé que durou dez días ata o seu destino final na capela dos reis do mosteiro.

Vinte anos máis tarde, en 1959, movéronse novamente, esta vez á basílica de Cuelgamuros, coincidindo coa inauguración do recinto mandado construír por Franco para perpetuar a memoria dos que caeron "na nosa gloriosa cruzada" baixo unha enorme cruz de pedra de 150 metros.

O ditador pedira permiso á familia para levalos ata o novo emprazamento, do que sairán este luns por cuarta vez.

"Un paso máis"

O ministro da Presidencía, Félix Bolaños, asegurou este xoves que o traslado supón "un paso máis na resignificación" do Val dos Caídos para que alí "non se enalteza ningunha persoa, ningunha ideoloxía que evoque a ditadura".

Trátase dun proceso complexo, previsto na lei, que comprende diversos ámbitos, desde o novo status da comunidade bieita do mosteiro, ata a transformación do recinto nun centro de interpretación sobre o franquismo.

Todo iso sen esquecer que no Val de Cuelgamuros xacen os restos de 33.833 persoas, combatentes de ambos os dous bandos da Guerra Civil, un terzo sen identificar, e que hai descendentes que queren facerse cargo dos seus familiares.

As exhumacións estiveron sometidas a numerosos obstáculos nas últimas décadas, tanto de índole política coma xudiciais.

En decembro do ano pasado o Goberno renovou por fin os traballos para recuperar os restos de 118 vítimas reclamados polas súas familias, tras unha paralización de varios meses ordenada por un xulgado de Madrid.