Reformas urxentes, solucións pendentes; por María Bastida

Na actual contorna económica, incerta e volátil, as recentes medidas adoptadas tanto pola Reserva Federal dos Estados Unidos como polo Goberno de España demostran que, aínda que os contextos e prioridades varíen, o reto de asegurar un crecemento económico sostible é compartido, aínda que con importantes diferenzas nos seus enfoques e estratexias.

A decisión da Reserva Federal de reducir os tipos de interese en 50 puntos básicos non sorprendeu pola súa dirección, pero si pola súa magnitude. Esta medida reflicte a urxencia de intervir para reactivar a demanda interna, cunha mensaxe subxacente clara: a desaceleración económica é unha ameaza real. O recorte de tipos ten efectos inmediatos no consumo e o investimento, impulsando a curto prazo sectores clave como o inmobiliario, a manufactura ou o tecnolóxico, que dependen en gran medida do crédito. En definitiva, trátase de evitar tanto un requecemento económico como unha freada brusca que podería ter efectos devastadores.

Este dilema non é exclusivo dos Estados Unidos. En España, o crecemento económico sorprendeu á alza nas últimas previsións, impulsado por factores como a recuperación do turismo e a repunta do consumo, que dificilmente poden soster un ciclo de crecemento a longo prazo. As principais ameazas para iso son a debilidade da súa estrutura económica e fiscal. Unha das respostas máis visibles do Goberno español foi o novo acordo de reforma de pensións, que ten o ambicioso obxectivo de asegurar a sustentabilidade do sistema a longo prazo. Non é unha tarefa menor nun contexto de déficit fiscal elevado e débeda pública que roza o 106 % do PIB. Medidas como a flexibilización das condicións para compatibilizar o traballo coa cobranza da pensión, os incentivos para atrasar a xubilación e a mellora das condicións para os traballadores en ocupacións de risco buscan reducir a presión sobre o sistema público de pensións, á vez que alentan os cidadáns a permaneceren no mercado laboral durante máis tempo.

Con todo, as propostas dirixidas a mellorar a estabilidade fiscal poderían ser insuficientes se non van acompañadas dun verdadeiro cambio no modelo produtivo español. O problema de fondo segue sendo a baixa produtividade e o débil crecemento do emprego estable, problemas que arrastran o país desde hai décadas e frean o seu potencial de crecemento sostido. España necesita un mercado laboral máis dinámico e menos segmentado, en que a temporalidade e o desemprego de longa duración non sexan a norma. Polo de pronto, estas medidas non parecen estar na mente dos nosos dirixentes. Pola contra, os esforzos diríxense agora a reducir a xornada laboral, supostamente para mellorar a conciliación e o benestar dos traballadores sen sacrificar a produtividade. En teoría, un traballador cunha mellor calidade de vida rende máis, e iso é precisamente o que Yolanda Díaz pretende demostrar. Con todo, o impacto na produtividade non é sempre lineal nin predicible. Aínda que algúns estudos en países como Francia ou Suecia suxiren que unha redución das horas traballadas pode, en certas circunstancias, aumentar a eficiencia e reducir o absentismo, outras análises mostran que os resultados dependen en gran medida do sector e do tamaño da empresa.

En economías altamente dependentes das PEMES, como a española, este tipo de medida podería xerar tensións se non se acompaña dunha planificación adecuada e incentivos específicos. A produtividade non aumenta automaticamente con menos horas de traballo; a miúdo, requírese un redeseño completo dos procesos laborais e un investimento en formación e innovación. Por tanto, o risco de que a redución de horas xere unha menor produción ou un aumento dos custos laborais é real, especialmente se non se xestiona con coidado e se as empresas non están suficientemente preparadas para adaptarse a este cambio. Por iso, esta redución debe vir acompañada de incentivos para as PEMES para que poidan absorber o impacto da redución de horas traballadas sen afectar a súa viabilidade.

No seu conxunto, as medidas adoptadas en España aspiran a protexer o benestar social e asegurar a sustentabilidade das finanzas públicas, pero carecen da ambición estrutural que realmente necesita a economía. Reformar as pensións e reducir a xornada laboral son pasos interesantes desde unha perspectiva social, pero estas decisións non abordan o núcleo do problema: a baixa produtividade e a precariedade laboral que lastran o crecemento a longo prazo. Sen un enfoque decidido na modernización do modelo produtivo, a innovación e unha mellora efectiva do mercado laboral, estas políticas poderían terminar sendo parches temporais en lugar de solucións duradeiras. O que España necesita non son só reformas de axuste, senón un plan estrutural que revitalice a súa capacidade competitiva nunha contorna global cada vez máis esixente. E ese, de momento, nin está nin se espera.