O Consello Xeral do Poder Xudicial cumpre cinco anos co mandato caducado

O Consello Xeral do Poder Xudicial (CXPX) cumpre este luns cinco anos caducado, os mesmos que de mandato vixente, o que supón unha situación inédita, que desde dentro cualifican xa de "insostible" tanto para o propio órgano coma para a Xustiza.

Ante a nova lexislatura hai dúas posibilidades de renovación: o acordo político PSOE-PP (que son os únicos que suman as maiorías parlamentarias necesarias) ou unha reforma legal.

Constituíuse o 4 de decembro de 2013 cos 20 vogais que marca a lei e mais o presidente elixido por eles, Carlos Lesmes, cunha maioría conservadora. Debeu renovarse en 2018, pero a falta de acordo entre o PSOE e o PP levou a esta situación de estancamento unha década despois.

Ao longo dos anos, o órgano de goberno dos xuíces foise descompoñendo. Só quedan xa 16 vogais -aínda que se mantén o dominio conservador- tras as xubilacións de Rafael Fernández Valverde e Rafael Mozo, a dimisión de Concepción Sáez e o falecemento de Victoria Cinto.

Ademais, viu pasar tres presidentes. Lesmes dimitiu en outubro de 2022 para forzar o pacto PSOE-PP e sucedeuno Mozo, por ser o vogal de maior idade. Pero este último tivo que xubilarse o 19 de xullo e cedeulle o testemuño ao actual mandatario interino, Vicente Guilarte.

Máis aló do desprestixio institucional, que é xa un clamor no mundo xudicial, a situación de interinidade do CXPX tivo un claro impacto na administración de xustiza pola imposibilidade legal de que un Consello caducado realice nomeamentos discrecionais nos altos tribunais.

Vacantes na cúpula xudicial

En total hai 85 vacantes na cúpula xudicial, unha na Audiencia Nacional, 25 nas provinciais, 36 nos Tribunais Superiores de Xustiza e 23 no Supremo.

Este último perdeu xa un terzo de maxistrados sen cubrir as súas prazas, o que levou ao bordo do colapso ás súas salas do contencioso-administrativo e do Social. O seu Gabinete Técnico, nun informe emitido hai pouco máis dun ano, avisou de que iso supoñería ditar mil sentencias menos.

A crise de vacantes ten a súa orixe na reforma da Lei orgánica do poder xudicial realizada polo PSOE e Podemos en marzo de 2021 para empuxar o PP a pactar e que lle impide ao CXPX en funcións facer nomeamentos discrecionais. Meses despois sufriu unha contrarreforma para facilitar a renovación parcial do Tribunal Constitucional, que finalmente se logrou.

Acordo con "garantías"

Neste tempo, houbo varios intentos de renovación, os máis recentes no contexto das eleccións municipais e autonómicas do 28 de maio, aínda que saltaron polo aire co adianto dos comicios xerais ao 23 de xullo.

Agora, unha vez constituído o novo Goberno, as fontes do órgano de goberno dos xuíces avistan outra xanela de oportunidade: "Non renovar vai sendo xa insostible". A dúbida está no xeito de facelo. A opción idónea semella ser que o PSOE e o PP retomen as negociacións.

O ministro de Xustiza, Félix Bolaños, comunicoulle a Guilarte no seu primeiro encontro, tras chegar ao cargo, a súa intención de recuperar o acordo de hai un ano. Estaba practicamente pechado (con dez progresistas e dez conservadores, sendo a Presidencia o principal escollo) pero naufragou polo anuncio da reforma inminente do delito de sedición.

No PP, aínda que están dispostos a sentar a falar, seguen debuxando a mesma liña vermella e esixen que a renovación vaia acompañada dunha reforma para que os doce vogais que deben ser elixidos entre xuíces e maxistrados -a chamada quenda xudicial- sexan seleccionados polos seus pares, en liña cos estándares europeos, quedando os outros oito vogais designados entre xuristas de recoñecido prestixio en mans das Cortes Xerais.

O Goberno de Pedro Sánchez non se negou a dialogar sobre esa posible reforma pero insiste en que o urxente é renovar. 

Renovación unilateral

Con todo, no Consello ninguén se deixa levar polo optimismo, xa que neste lustro os actuais vogais estiveron a piques de facer as maletas varias veces sen que as súas expectativas se colmasen.

De feito, tamén é posible unha "renovación polas malas" mediante unha reforma legal impulsada polo Goberno e os seus socios que deixe á marxe o PP.